streszczenie Gabriel Zabłudowski, właśc. Gabriel Gowdel, cs. Muczenik mładieniec Gawriił Zabłudowskij, także Gabriel Białostocki, Słucki, Zwierkowski (ur. 22 marca?/ 1 kwietnia 1684 w Zwierkach, zm. 23 kwietnia?/ 3 maja 1690) – święty prawosławny męczennik. Kanonizowany w 1820 przez Patriarchat Konstantynopolitański. Jego kult obecny jest przede wszystkim wśród prawosławnych na Podlasiu i na Białorusi. Gabriel Gowdel pochodził z rodziny prawosławnych chłopów ze Zwierek, został w wieku sześciu lat zamordowany przez nieznanych sprawców. Jego śmierć stała się podstawą oskarżenia miejscowego żydowskiego arendarza Szutki o dokonanie mordu rytualnego. Mimo sądowego uniewinnienia Szutki przekonanie o zamordowaniu Gabriela przez Żydów było powtarzane w publikowanych przez instytucje prawosławne żywotach męczennika i w XXI w. nadal występowało w tego typu tekstach. Formalna kanonizacja Gabriela nastąpiła w 1820, jednak jego kult funkcjonował na Podlasiu już sto lat wcześniej. Jego głównym ośrodkiem był do lat 20. XX wieku monaster Trójcy Świętej w Słucku, gdzie wystawione dla kultu było (według tradycji nierozłożone) ciało męczennika. Kult Gabriela osłabł w Polsce po 1918 i został ponownie ożywiony dopiero za sprawą działań biskupa białostocko-gdańskiego Sawy w latach 80. XX wieku. Męczennik został wówczas ogłoszony patronem Bractwa Młodzieży Prawosławnej oraz wszystkich prawosławnych dzieci i młodzieży. Głównymi ośrodkami kultu Gabriela są Białystok, gdzie od 1992 w soborze katedralnym wystawione są jego relikwie oraz żeński monaster Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w Zwierkach. Osoba Gabriela Zabłudowskiego i jego kult są przedmiotem kontrowersji. W 1997 państwowa telewizja białoruska zaprezentowała film, w którym zabójstwo chłopca ukazano jako mord rytualny. W związku z tym rozprzestrzenianie jego kultu było przywoływane jako przykład antysemityzmu w niepodległym państwie białoruskim. Tezę o mordzie rytualnym na Gabrielu podtrzymują również niektóre rosyjskie witryny internetowe, wydawnictwa drukowane i filmy związane z prawosławiem. Równocześnie hierarchie autokefalicznych Cerkwi odcinają się od tego poglądu: z wykorzystywanych w PAKP tekstów liturgicznych poświęconych Gabrielowi usunięto wzmianki o Żydach-mordercach, zaś Egzarchat Białoruski Patriarchatu Moskiewskiego umieścił w oficjalnym żywocie świętego uwagę o fałszywym charakterze oskarżeń Żydów o zabójstwa chrześcijańskich dzieci.

kontekst: W lutym 1913, w celu stymulowania dalszego rozwoju kultu św. Gabriela, w eparchii grodzieńskiej (której podlegała jurysdykcyjnie Białostocczyzna) utworzono dekanat św. Gabriela Zabłudowskiego, z siedzibą w Zabłudowie, jednak już w sierpniu tego samego roku został on zlikwidowany. Planowano także budowę cerkwi św. Gabriela w Zwierkach, jednak z powodu wybuchu I wojny światowej projekt ten nie mógł zostać urzeczywistniony. Joanna Tokarska-Bakir podkreśla związek rozwoju kultu męczennika na początku XX wieku ze wzrostem nastrojów antysemickich w ówczesnej Rosji.

pytanie: Dlaczego w eparchii grodzieńskiej powstał jego dekanat?
zaznaczony fragment: w celu stymulowania dalszego rozwoju kultu św. Gabriela
odpowiedź (forma bazowa): w celu stymulowania dalszego rozwoju kultu św. Gabriela
pytanie nieodpowiadalne: nie